Франшиза, партнерство или потполно самостојно?

Одлуката да се започне свој бизнис е доста храбра одлука. Посебно за оние кои се определиле да водат потполно самостојно: ризиците се голема бариера не само работни, туку и психички, административно.Од друга страна конкурентноста  во работното опкружување се зголемува секојдневно, посебно со трендовите да се отвараат пазари и намалување на бариерите за странски вложувања .Едноставно речено потребно е доста многу, не само храброст туку и повеќе пари за инвестирање па и подготвеност со тие пари  да се ризикува. Ваков избор може да биде добар  за оние храбрите кои се спремни да се соочат со сите наведени ризици, за оние кои се апсолутно спремни да својот работен пат го поминат со помош на механизми и правила кои самите ги воспоставуваат. За оние кои имаат добри идеи и чувствуваат дека го “ насетиле“ правиот пзар.

Но, за оние кои не можат да се препознаат во тој опис, за оние кои сакат помал ризик, посебно за оние кои не зависат од сопствениот претприемачки капацитет ( а такви се најчесто ризиците во окружувањето) и кои би преферирале да се движат по  поамбициозни  работни стази каде полесно се напредува во финансиите, за таквите постои добар избор, нека размислат за франшиза или партнерски систем.

Кој треба да направи ваков избор?

Обично за партнерски систем ( агентура) се определуваат претприемачи кои располагаат со помалку пари за инвестирање, а со самото тоа  и се помалку изложени на ризици. Во таквите системи, за разлика од франшизите работиме во име и за сметка на партнерите. Заработката во партнерскиот систем најчесто е во провизијата, што значи зависи од количината на продаденото, иако се во некои случаи ( додуша екстремни) таа може да се оствари дури и ако не се остварат продажните резултати

Секако таквиот вид на работа си има свој цена: заработката е лимитирана и исклучиво зависи од резултатот односно од договорената провизија, а да покрај тоа партнерот ( агентот ) има минимална слобода во работењето. Неговиот успех е правопропорционален со успехот кој системот му го дава на сопственикот бидејќи тој работи за негово име и за негова сметка. Уште една карактеристика имаат ваквите системи да сопственикот на продажното место е сопственик на системот: сопственикот го бира, припрема и уредува продажното место кое партнерот односно агентот сам го води.  Партнерот нема влијание на формирањето на цената. Од друга страна, партнерот не плаќа надомест за лиценцната - бидејќи не ја купува.

 Инвестирањето во франшизата е секогаш поскапо, но и покомплексно од влегувањето во партнерскиот систем. Повторно работниот модел е посигурен  - примателот на франшизата работи во свое име и за своја сметка, има поголема слобода во работењето и има поголема можност за остварување на поголем профит. Со самото тоа што сам одлучува , во кругот на зададената франшиза, за видот на стоката и услугата, количината и цената тој вложува повеќе креативност во самата работа па и си овозможува поголема потенцијална добивка за себе. Секако со самото тоа - во таквиот работен модел тоа носи и поголем ризик за разлика од партнерскиот систем, каде можни се и загуби. Примателот на франшизата поседува недвижнина,  односно продажно место -  понатака тој е тој кој може да бира дел од работните околности. Трошоците за работа му се големи:  плаќа редовен месечна надомест за користење на франшиза, односно за користење на know- how и работна поддршка. Исто така плаќа и за таканаречениот надомест - надомест за купување на франшизата.

Што и да избере било кој работен модел, компанијата -  инвеститор не смее да заборави на некои  многу важни работи. Голема е грешката доколку не успее да го утврди ризикот и очекуваниот приход. Потребно е не само да го процени очекуваниот приход  туку и да ги вкалкулира временските компоненти односно интервали во кои таквиот приход ќе се оствари, за да ја пресмета стапката на приходите и ја спореди со инфлацијата.

Примателот на франшизата мора да биде свесен за феноменот на психолошката илузуја, како последица на еуфоријата која е врзана за секој важен избор: не смее да дозволи  да таквата илузуја го замагли или ја обои неговата проценка за успешноста на инвестицијата и потенцијалниот профит. Изборот на франшизниот бренд не се разликува многу од изборот на автомобил во авто салон. Се бориме со стравот кој може да не одврати од инвестицијата, но и еуфоријата која ја пресекува секоја потенцијална опасност. Друга замка може да биде занесеноста и  желбата за брза заработка. Во нашите реакции за ризик загуба/добивка доста зборува за таканарчената utility curve. Имајте во предвид да нивото на вознемиреност кај инвеститорот е поголемо кога ќе изгуби 10.000 EUR од нивото на задоволство кога ќе  заработи ист износ.

 Кога претпријатието конечно ќе се определи за франшиза - и тука го чекаат разни замки. Замките се воглавно врзани за правилен избор на франшизната мрежа или за лична ‘‘ некомпатабилност‘‘ со избраната мрежа односно бренд. Во изборот на франшизната мреша често се прават грешки на пример: недоволно познавање на франшизната мрежа а со самото тоа и начинот на нејзиното работење, затоа генерално не познавање на франшизната мрежа, а со самото тоа и начинот на неговото работење затоа генерално не познавање на економскиот амбиент и специфичните околности кои се врзани за избраната бранша,  желбата за пребрзиот профит ( која често ги одведува во „бизнис избрзување“), но и недостатокот на капитал потребен за избор на посакуваната франшиза. Сите овие проблеми се врзани за за таканаречениот феномен ‘‘ гледање со розеви наочари‘‘ - кога одреден бренд во одредена бранша се анализира со недоволна критичност,  што секако не е посакувана во работењето.

Давателите на франшиза често знаат да дадат недоволно информации за системот, сакајќи во текот на преговорите да ги откријат сите детални договори, кои често можат да содржат и крајно не поволни одредби за примателот - посебно казнени одредби. Дополнително, често на примателите им се ветува брза заработка, што само по себе е мамка за влез во системот - но не и гаранција за успех. Многу даватели  избегнуваат потенцијалните приматели да ги запознаат со бивши приматели или сегашни приматели - што може и треба да биде  ‘‘ црвена сијаличка‘‘ за одлучувањето. Понатаму претпријатиата морат детално да се запознаат со франшизната мрежа - се е важно: натписите во медиумите, отвореност на давателот за поставување на прашања, спремност да да ги претстави останатите па и бившите членови на мрежата и.т..н.

Како тогаш да се избере франшиза ако  франшизата е одлука на претприемачот?

Анализирајте ја внимателно мрежата. Прочитајте што повеќе текстови во различни медиуми - весници, интернет, форуми… Посетете и обиколете ја мрежата, не само работните простории на давателот ако е возможно и различните продажни единици на примателите. Обавезно споредете ги давателите со други даватели од иста бранша: услови, големина, мрежа имиџ…. Барајте разговор односно интервју со давателот - ништо не може да го замени личниот впечаток. Распрашајте се  кај сегашните и бившите приматели за се - третман, резултати, впечаток… На крај, но подеднакво важно секогаш може да се обратите кај националната франшизна асоцијација или кај консултанти за дополнителен совет