Право на територијална ексклузивност

Доколку ги споредите понудите на различните франшизни системио, ќе забележите дека давателите на франшизи често ја нагласуваат големината на територијата на која ќе работите како франшиза. Доколку територијата не ја покрива територијата на целата земја или регион, таа може да се дефинира и според бројот на жители, односно бројот на потенцијалните клиенти / купувачи. На пример, во понудата за франшиза може да биде наведено: „овој бизнис е погоден за градови или области со најмалку 50.000 жители“. Како по правило, покрај овие информации, во понудите се наведува и дека на вас, како примател на предметната франшиза, ви е гарантирана „територијалната ексклузивност“. Што тоа значи? Накратко, ниедна друга франшиза од тој систем нема да има право да отвори подружница на територијата што ќе ја покрива вашата деловна активност (вашата франшизна единица).

Гаранцијата за територијалната ексклузивност во суштина го спречува давателот на франшизата да го отстапи правото на друг примател на франшиза на територијата „доделена“ на вас. Сепак, ова не значи дека автоматски имате право да отворите друга единица на таа територија, како и дека, сите клиенти / купувачи од таа територија ви „припаѓаат“ на вас. Давателот на франшизата едноставно не може да спречи корисник на франшизата од една територија да работи со клиенти / купувачи лоцирани на територијата на друг примател на франшиза.

Зошто е значајна територијалната ексклузивност?

Територијалната ексклузивност дава некаква гаранција, односно сигурност дека примателот на франшизата ќе воспостави и ќе има контрола врз сопствениот пазар. Ниту еден сопственик на бизнис (франшиза) не сака профитот да се слева во касата на друг сопственик - во спротивно, која е пазарната придобивка за приклучување кон предметниот систем на франшиза? Покрај обезбедувањето еднакви и фер услови за развој на деловното работење на секоја франшиза, територијалната ексклузивност треба исто така, да спречи непотребни конфликти помеѓу колегите од франшизата, конфликти кои, да речеме, можат да предизвикаат „ценовна војна“ и на крајот да влијаат на стабилноста на системот и брендот како целина. Во овој поглед, секако е примарна задачата на давателот на франшизата разумно и пазарно оправдано да ја одреди територијата на влијание на еден примател на франшиза. Во суштина, потребно е да се најде вистинската мерка - затоа што нема никаква корист или смисол, доколку франшизните единици се „на секој агол“ и се натпреваруваат едни со други.

Ограничувања

Секогаш пред потпишувањето, внимателно прочитајте го и проучете го франшизниот договор, со цел да бидете информирани за сите услови, но и за можните ограничувања поврзани со ексклузивноста на територијата.

• Договорите за франшиза често содржат клаузула која му дава право на давателот на франшизата да ја повлече ексклузивноста или да ги промени границите на територијата, доколку корисникот на франшизата не ги исполни предвидените цели или ги прекрши договорните обврски.
• Доколку се појават големи демографски промени на територијата опфатена со франшизата, како што е зголемување на популацијата или побарувачка за производ или услуга, давателот на франшизата може да го задржи правото да интервенира и да ги смени границите на територијата.
• Исто така, одредени ограничувања можат да бидат наметнати со локалните закони за конкуренција, во зависност од видот на франшизата и нејзиниот удел на пазарот во земјата во која работи. Законските ограничувања може да се однесуваат на насочено рекламирање или привлекување клиенти на територијата на друг корисник на франшизата (директна пошта или е-пошта). Имајте во предвид дека,  Законот за конкуренција дозволува рекламирање од поголем обем, како што се печатени медиуми или рекламирање на социјалните медиуми.

Дефинирање на територијата

Постојат многу начини на кои може да се одреди големината на ексклузивната територија и сето тоа зависи од моделот за проширување на франшизата. Територијалната ексклузивност може да ја покрие целата земја - по правило, доколку станува збор за мастер франшиза, но може да важи и за само една област, регион, град, градска општина или еден трговски центар - во случај на поединечна (single unit) франшиза.

Одредувањето на територијата, пред сè, ќе зависи од резултатите од истражувањето на пазарот и степенот на развој на франшизниот систем. На пример, при влегување на нови пазари, големите и добро воспоставени системи, како што се синџирите за брза храна, генерално обезбедуваат мастер франшиза, односно тие бараат единствен примател. Тоа е најчесто, силна и искусна локална компанија, која може да обезбеди ресурси, логистика и инфраструктура за ефикасно развивање на мрежата низ целата земја. Вториот модел, кој вклучува давање на поединечни франшизи на поголем број приматели кои работат на помали територии, е специфичен за франшизните системи со умерено темпо на експанзија и постепено освојување на пазарот.